ЛЕНИН АА: бюджет тууралуу маалыматты кантип ачыктап, таштанды тазалоо боюнча кызматты кантип уюштуруу керек?

 

Тажрыйба алмашуу сапарынын биринчи күнүндө анын катышуучулары 2011-жылдан тарта ЭҮЖӨБОЖ долбоору менен тыгыз кызматташуунун негизги баскычынан өткөн жана бюджеттик процесстин ачыктыгы жана айкындуулугу аркылуу жергиликтүү маанидеги маселелерди чечүүдө оң натыйжага жетишкен Ленин АА (Сузак району) болушту. Эки иш-чара Ленин АА ишинин көзгө басарлык үлгүсү болуп калды – 2014-жылга карата бюджеттин долбоору боюнча коомдук угуулар жана ТКЧ ишмердигинин натыйжаларын талкуулоо.

 

Ленин айылдык аймагын угууларды сабаттуу түрдө уюштурулган маалыматтык өнөктүктөн жана жамааттын жакшы даярдыгынан улам үлгү көрсөтөрлүк деп атаса болот. Өзгөчө катышуучуларды “көздү оюп көрсөткөн” суроолорду гана узатпастан, муниципалдык каржыны башкарууну жакшыртуу боюнча бир кыйла сабаттуу сунуштарды берген жамааттын өкүлдөрү таң калтырды. Мисалы: 2013-жыл үчүн СПА отчетун угуу жана бардык айылдарды сугат суу менен камсыздоо үчүн каналдарды жана арыктарды тазалоо боюнча чыгашаларды кайра карап чыгуу; 2014-жылга карата бюджет долбоорунда бала бакчанын курулушуна чыгашаларды караштыруу, бала бакчаны калк “ашар” жолу менен колдоого даяр; кургак учуктун жайылуусун алдын алуу боюнча чыгашалардын өзүнчө беренесин караштыруу; ичүүчү сууга, жарыкка жана жолдорго муктаж болгон жаңы конуштардын чыгашаларын караштырып чыгуу; канцтоварларга кеткен чыгашанын беренесин кыскартуу, анын ордуна айылдын эң көйгөйлүү маселелерин эсепке алуу.

 

ТКЧ ишмердигинин натыйжаларын талкуулоо маалында аймактын жашоочулары отчетту угуп, өз сунуштарын киргизишти: үч айылда катуу тиричилик калдыктарын жыйноо үчүн тарифти көтөрүү маселеси боюнча чогулуштарды өткөргөндөн кийин тарифти 40 сомго чейин жана андан жогору көтөрүү; таштанды чогулчу жайдын тегерегин тосмолоо; карызы барларга жана таштандыны көрүнгөн жерлерге таштагандар үчүн ири айып пулдарды киргизүү; кыш мезгилинде айылдын ички жолдорун сапаттуу тазалоо жана иштин көбөйүп кетпеши үчүн ТКЧ даярдык иш-чараларын өткөрүшү керек; көп кабаттуу үйлөрдөн КТК өз убагында чыгарып кетүү ишин жөнгө салуу зарыл.

 

Тажрыйба алмашуу сапарынын катышуучулары менен иш-чараларды талкуулоонун жүрүшүндө башка аймактардын башчылары Ленин аймагынын жергиликтүү өз алдынча башкаруу органынын коммуналдык кызматты уюштуруу боюнча аракеттерине оң баасын беришти. Таштанды жыйноо жана чыгаруу боюнча кызмат көрсөтүүгө карата жарандардын канааттануу деңгээлин аныктоо максатында калк арасында жүргүзүлгөн сурамжылоонун натыйжалары да чоң таасир калтырды. Бюджет боюнча коомдук угуулар тажрыйба алмашуу сапарынын көпчүлүк катышуучуларына тааныш эле болчу, бирок кесиптештер угуулар Ленин АА жогорку деңгээлде уюштурулганын өзгөчө белгилешти.

 

Ошондой эле пайдалуу сунуштар да болду. Чаткал АА жооптуу катчысы Бактыгүл КУРМАНАЛИЕВА: “Башка чыгашалар” деген беренени мындан да толугураак ачып бериш керек. Анткени бул абдан талаштуу берене. Ал боюнча калк тарабынан суроолор көп болот”. Ак-Курган АА башчысы Юсуфбек ТУРАББАЕВ: “ФЭБ жетекчиси бюджет долбоорун бир топ ыкчам жана кыска тааныштырып өттү. Бирок адегенде калкка айрым терминдердин чечмеленишин түшүндүрүп, андан кийин гана сандарга өтсө болмок. Мисалы, “категориалдык жана теңдештирүүчү гранттар” жана башка сөздөр карапайым калк үчүн түшүнүксүз”.

 

БАГЫШ АА: ЖӨБ менен жамааттын биргелешкен ишинин натыйжасы – жаңы жол жана эки көчөгө электр жарыгын өткөрүү

 

Багыш АА (Сузак району) менен таанышуу элеттин ичиндеги асфальт төшөлгөн жолдорду көрсөтүүдөн башталды. Бул жолдун узундугу – 800 метр. Жолду жергиликтүү калк ЭҮЖӨБОЖ долбоорунун алкагында Элет көйгөйлөрүн биргелешип аныктоонун (ЭКБА-сессиялары) жүрүшүндө эң артыкчылыктуу маселе деп аныктаган. Бул тууралуу толугураак тургундардын өздөрү мындайча айтып беришти: “Тизеге жеткен ылайдын айынан жол таптакыр

жараксыз болчу. Эми болсо асфальт төшөлгөн жолдон велосипед тээп, машине айдап өтсө болот, булганып алам, же бутумду сындырып алам деп коркпостон басса болот”. Жолдун ремонт иштерине жалпысынан 1 млн. 840 миң сом кетти. Мунун ичинен жергиликтүү бюджеттен 184 миң сом бөлүндү, калктын салымы 50 миң сомду түздү, дем берүүчү грант 1 млн.606 миң сомду түздү. Тажрыйба алмашуу сапарынын катышуучуларын мындай жетишкендиктер таң калтырды. Анткени бүгүнкү күндө ар бир эле аймактын, болгондо да дотациядагы аймактын жолго асфальт төшөгөнгө чама-чаркы чектелүү эмеспи.

 

Андан ары катышуучуларды балдар чыгармачылыгынын борборунда тосуп алышты. Бул жерде төрт демилгелүү топтун жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын күчү менен айылдын артыкчылыктуу 14 маселесин чечүү боюнча Биргелешкен аракеттер планын ишке ашыруунун натыйжаларын чагылдырып беришти. Жалпысынан пландалган 33 иш-чаранын ичинен 23ү ишке ашырылды (70%); каржылоонун жалпы көлөмү 3933500 сомду түздү, анын ичинен жергиликтүү бюджеттин салымы – 649000 сом, калктын салымы – 742000 сом жана үчүнчү жактардын инвестициясы – 2543500 сом. Тажрыйба алмашуунун катышуучулары калктын активдүү катышуусун жана ар бир артыкчылыктуу көйгөйдү чечүүгө инвестиция тартуунун жакшы практикасын белгилешти. Мисалы, Октябрь айылынын жашоочулары жана айыл старостасы тажрыйба алмашуу сапарынын катышуучуларына бир нече жыл мурда тургундар өз алдынча жана жабыла колдо болгон материалдардан устун орнотушканын, бир электр линиясын көчөнү бойлой кошуп чыгышканын, мындан улам дайыма жарык өчүп, электр аспаптары иштен чыгып турганын айтып беришти. ЭКБА-сессияларын өткөргөндөн кийин эки көчөгө “туура” жарык бериле баштады (29 устун, 1 трансформатор,1000 метр зым). Бул иштерге кеткен чыгашанын жалпы суммасы 1 млн. 700 миң сом болду, анын ичинен жергиликтүү бюджеттин салымы 20 миң сомду түздү, калктын салымы – 50 миң сом, инвестиция (ПРООН)– 1 млн. сом.

 

Сөз соңунда Багыш АА башчысы Рахман ШЕРГАЗИЕВ жакынкы пландары менен бөлүштү – Ленин айылдык аймагындагы ТКЧ кызматы өңдүү муниципалдык ишкана түзүү. Айрым бир иштер жасалып калды: уставдын долбоору иштелип чыкты, колдо 1 бульдозер-жүктөгүч бар, калк менен КТК жыйноо үчүн тариф менен графикти, жети айылдык аймакта стационардык контейнерлердин курулушун талкуулоо пландалууда.

 

САКАЛДЫ АА: калктын күчү менен көптөгөн маселелерди чечсе болот

 

Сакалды АА К. Абдразаков атындагы мектептин имаратында катышуучуларды жергиликтүү өз алдынча башкаруунун жана жамааттын өкүлдөрү – жергиликтүү кеңештин төрагасы жана депутаттары, жамааттын лидерлери, айыл өкмөтүнүн башчысы жана кызматкерлери тосуп алышты. ЭҮЖӨБОЖ долбоорунун алкагында натыйжалар жана жетишкендиктер тууралуу баяндама жасалды: ЭКБА-сессияларынын жана Биргелешкен аракеттер планынын жардамы менен айылдын көптөгөн көйгөйлүү маселелери кантип чечилгени тууралуу маалымат берилди. Баары болуп 14 артыкчылыктуу көйгөй аныкталган, 50 адамдан турган демилгелүү топ түзүлгөн, 54 иш-чарадан турган план иштелип чыккан, алардын ичинен 21 иш-чара ишке ашырылды (38%). Каржылоонун жалпы көлөмү 2997370 сомду түздү, алардын ичинен жергиликтүү бюджеттин салымы – 730500 сом, калктын салымы – 787520 сом жана үчүнчү жактардын инвестициясы – 1479350 сом.

 

Тажрыйба алмашуу сапарынын катышуучулары жергиликтүү маанидеги иштерди чечүүдө калктын катышуусун белгилешти. Эмгек салымын кошпогондо акчалай салым 787 520 сомду түзгөн. Бул бүгүнкү күндө долбоордун 13 пилотунун ичинен жамааттын эң чоң салымы болуп эсептелет. Калктын демилгеси жана күчү менен курулган, Өзбекстандын чек арасына жакын жайгашкан Чек айылындагы көпүрө аймактагы бардык тургундар үчүн өтө маанилүү объект болуп эсептелет. Ошондой эле мектепке чейинки билим берүү үчүн имараттардын жетишсиздигинен улам айылда өткөн чогулушта кабыл алынган чечим боюнча мектептин ордуна убактылуу бала бакчага айланган 60 орундуу “Ак-Шоола” бар. Өзгөчө кызыгууну “Нооруз” бала бакчасы жаратты. Бул жерде катышуучуларды тарбиячылар жана бакчанын балдары театралдаштырылган көчө оюн-зоогу менен тосуп алышты. Бул бакчадагы алты топто 180 бала тарбияланат. “Нооруз” бала бакчасынын өзгөчөлүгү – бул жерде көрсөтмө оюн куралдары аркылуу балдарды тарбиялоонун инновациялык усулдары колдонулуп келет. Бала бакчанын өз телестудиясы бар, ал кызматкерлердин жана

ата-энелердин демилгеси менен түзүлгөн.