Санитардык-эпидемиологиялык эрежелерди атайылап же абайлабай бузуу, эгерде бул абайлабагандан ден соолукка анча оор эмес зыян келтирсе белгилүү бир кызмат ордун ээлөө же белгилүү бир ишти жүргүзүү укугунан ажыратуу менен II категориядагы айып пул (30 миңден 60 миң сомго чейин) түрүндөгү жазага алып келет (Жоруктар жөнүндө кодекстин 127-беренеси). Бул жорук үчүн жазаны сот аныктайт.

Өзгөчө кырдаал режиминин шарттарында чектөө иш-чараларынын (карантиндин) талаптарын (эрежелерин) бузуу үчүн, Жоруктар жөнүндө кодекстин 127-1-беренесине ылайык, 20 миң сомдон 30 миң сомго чейинки жаза каралган. Бул жорук үчүн жазаны сот аныктайт.

Өзгөчө кырдаал режимин киргизүү мезгилинде жасалган, адамдардын массалык дартка чалдыгуусу жана уулануусу коркунучун келтирүү менен коштолгон санитардык-эпидемиологиялык эрежелерди атайлап бузуу үчүн Жазык кодексинин 280-беренесинин 2-бөлүгүнө ылайык, II категориядагы эркиндигинен ажыратуу каралган (2,5 жылдан 5 жылга чейин). Бул кылмыш үчүн жазаны сот аныктайт.

Өзгөчө кырдаалдардын алдын алуу жана кесепеттерин жоюу боюнча иш-чараларды өткөрүүгө финансы каражаттарынын так көлөмүн жергиликтүү бюджетте караштыруу мүмкүнбү?

“Жарандык коргонуу жөнүндө” КР Мыйзамынын 10-беренесинин 2-бөлүгүнүн 13-пунктуна ылайык, ЖӨБ органдары жарандык коргонуу боюнча иш-чараларды жүргүзүүгө финансылык каражаттарды жергиликтүү бюджетте караштырууга жана бөлүп берүүгө милдеттүү.

Ошол эле маалда КР Бюджеттик кодексинин 24-беренесинин ченемдерине ылайык, ЖӨБдүн аткаруучу органдарына учурдагы бюджеттик жылда кечиктирилгис каржылоону талап кылган күтүлбөгөн чыгашаларды каржылоо үчүн жергиликтүү бюджеттердин курамында резервдик фонд түзүүгө мүмкүнчүлүк берилген. Резерв жергиликтүү бюджетке ЖӨБ органынын өздүк кирешелерден учурдагы түшүүлөрдүн эсебинен түзүлөт. Жергиликтүү бюджеттин резервдик фондунун өлчөмү тиешелүү жергиликтүү бюджеттин чыгашаларынын көлөмүнүн 1 пайызынан ашык эмес болуусу керек (бюджеттин резервинин каражаттарын жана аткаруу бийлик органдарынын акы төлөнүүчү кызмат көрсөтүүлөрүнүн суммаларын эсепке албаганда). Мындан тышкары жергиликтүү бюджеттердин резервдик фонддорун пайдалануунун багыттары жана көлөмдөрү жөнүндө чечим ЖӨБдүн аткаруучу органы тарабынан КР Бюджеттик кодексинин жоболоруна ылайык кабыл алынат. “Жергиликтүү өз алдынча башкаруу жөнүндө” КР Мыйзамынын 18-беренесинде “өзгөчө кырдаалдардын алдын алууга жана кесепеттерин жоюуга көмөктөшүү” жергиликтүү маанидеги маселелердин бири катары аныкталган.

Ошондуктан жооп – ооба, ЖӨБ органдары жарандык коргоо боюнча иш-чараларды каржылоого жергиликтүү бюджетте каражатты караштыра алышат.

Ошол эле маалда кайсы иш-чараларга жергиликтүү бюджеттен каражат бөлүнүшү керек деген суроо ачык бойдон калууда. “Жарандык коргоо жөнүндө” КР Мыйзамынын ченемдерине жана КР Өкмөтүнүн 2018-жылдын 22-ноябрындагы №550 “Кыргыз Республикасында өзгөчө кырдаалдардын классификациясын жана аларды баалоонун критерийлерин бекитүү жөнүндө” токтомуна ылайык, жарандык коргоо системасы, анын ичинде атайын превентивдүү жана жоюу иш-чаралары алардын классификациясына жараша аныкталууга тийиш. Мында өзгөчө кырдаал жаралуу коркунучун азайтууга, өзгөчө кырдаалдын кесепеттерин жоюуга ыкчам реакция жасоого багытталган атайын превентивдүү жана жоюу иш-чараларын өткөрүү үчүн жооптуу органдар белгиленген (башкача айтканда, өзгөчө кырдаалдын тийиштүү деңгээлине жана алардын оордук даражасына жараша). Бирок конкреттүү органдар үчүн конкреттүү иш-чаралар белгиленген эмес. Тынч жана өзгөчө абал учурунда бул процесске тартылган органдардын арасында атайын превентивдүү жана жоюу иш-чараларынын түрлөрүн, аларды өткөрүү тартибин (эрежелерди, механизмдерди, аспаптарды, аткаруу мөөнөттөрүн ж.б.) аныктап алуу зарыл.

ӨК/ӨА режими маалында айылдык аймактын территориясына кирип-чыгуу режимин, ошондой эле өткөрмө бекеттерин ким жана кантип орнотууга ыйгарым укуктуу?

Өзгөчө кырдаал жарыяланган маалда (КР Коопсуздук кеңешинин сунушуна ылайык, КР Өкмөтүнүн чечими менен 2020-жылдын 22-мартында Кыргызстанда өзгөчө кырдаал (ӨК) режими киргизилген) калктуу конуштардын (айылдардын, райондордун) аймагына кирип-чыгууда атайын уруксат барагы боюнча талаптар коюлган эмес. Калктуу конуштар арасында атайын машинелерге (таштанды чыгаруучу, инкассатор машинелери) жана жүк ташуучу, транзиттик унааларга, азыктүлүктү, жалпы керктөөчү товарларды, дары-дармектерди жана өтө зарыл буюмдарды жеткирген транспортко уруксат берилип, алар блокпосттордон тоскоолдуксуз өткөрүлүп турганын белгилей кетүү зарыл. ӨК маалында бардык өзгөчө учурларды ЖӨБ органдарынын жарандык коргонуу штабдары жеке тартипте карап чыгышкан. “Өзгөчө абал жөнүндө” КР Мыйзамына ылайык, кайсы аймакта өзгөчө абал киргизилсе, ошол аймактын коменданты кирип-чыгууга өзгөчө режим орното алат. Мисалы, Бишкек шаарынын аймагына кирип-чыгууга атайын уруксат барагы менен мүмкүн болду. Бул уруксат барагы өткөрмө бекеттерде көрсөтүлүш керек болчу (уруксат барагы – бул аймактын коменданты берген бир жолку же убактылуу документ, ал өзгөчө абал киргизилген аймактын чек арасынан өтүүгө жана ал жактан чыгууга, ары-бери каттоого укук берет). Бирок ӨК режимин киргизүү маселелери боюнча колдонуудагы мыйзамдар менен өткөрмө бекеттерди орнотуунун эрежелери жана критерийлери, мында ЖӨБ органдарынын ролу көрсөтүлгөн эмес.

Үй-бүлөлүк майрамдарды, үлпөт тойду жана башка иш-чараларды өткөрүү үчүн кандай жоопкерчилик каралган?

Бул суроого жооп ушундай иш-чараны өткөргөндөн кийин анын кесепеттери кандай болгонуна жараша болот. Эгерде эч ким оорубаса жана ооруну жуктурбаса, анда коомдук саламаттык сактоо жаатындагы техникалык регламенттердин, санитардык эрежелердин, гигиеналык ченемдердин жана башка ченемдик укуктук актылардын талаптарын бузуу үчүн айыптын категориясына жараша 1 миң сомдон 23 миң сомго чейинки айып каралган (КР Бузуулар жөнүндө кодекстин 150-беренеси). Бул мыйзам бузууларды саламаттык сактоо чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу орган карайт.