2024-12-31 / Юридикалык кеңеш

Суроолорго жоопторду Кыргыз Республикасынын Жергиликтүү өз алдынча башкаруулар Союзунун адистери

• Айнура БУРКАНОВА (муниципалдык кызмат боюнча суроо),
• Айнур КЕНЖЕБАЕВА жана Эльмира БАЙГАТАЕВА (жер маселелери боюнча суроо),
• Адилет КОШМАНБЕТОВ (сатып алуулар боюнча суроо) даярдашты.

Ошондой эле

• МКЖӨБМАнын жергиликтүү өз алдынча башкаруусунун функциялары жана ыйгарым укуктары бөлүмүнүн башчысы Талаайгүл МАМАСАЛИЕВА;
• ЖӨБ Союзунун муниципалдык ишканалар боюнча эксперти Гүлнара САЯКБАЕВА;
• ЖӨБ Союзунун укуктук маселелер боюнча эксперти Үпөл ТЕМУРМАЛИКОВА

даярдаган муниципалдык ишканалардын иши жөнүндө актуалдуу суроолордон жана жооптордон турган жыйнактын¹ материалдары колдонулду.

_________

¹ Жыйнак өзүнө Кыргыз Республикасынын муниципалдык ишканаларынын жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын кызматкерлери күн сайын туш болуп жаткан 100 суроо-жоопту камтыйт. Суроолорду Кыргыз Республикасынын Жергиликтүү өз алдынча башкаруулар Союзу “Жергиликтүү деңгээлде кызмат көрсөтүүлөрдү жакшыртуу” долбоорунун алкагында чогултуп чыкты. Швейцария Өкмөтү каржылап, Хельветас жана Өнүктүрүү саясат институту ишке ашырып жаткан бул долбоор жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары жана муниципалдык ишканалар тарабынан көрсөтүлүүчү кызматтардын сапатын жогорулатууга багытталган.

МУНИЦИПАЛДЫК КЫЗМАТ ТУУРАЛУУ

СУРОО: Алыскы же тоолуу аймактарда иштеген, келишимдин негизинде жалданган кызматкерлерге кошумча эмгек акы каралганбы?

ЖООП: Кошумча эмгек акы каралган эмес жана төлөнбөйт, бирок Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинетинин 2024-жылдын 12-июлундагы №381 “Жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары эмгек келишими боюнча жалдаган кызматкерлерге акы төлөөнүн шарттары жөнүндө” Токтомуна ылайык, эмгек келишими боюнча жалдаган кызматкерлерге Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык бийик тоолуу шарттарда жана жетүүгө оңой болбогон аймактарда жашап, иштегендиги үчүн үстөк төлөнөөрү белгиленген. 

Ошондой эле аталган токтом менен жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары эмгек келишими боюнча жалдаган кызматкерлердин сый акылары белгиленген, таблицаны караңыз.

СУРОО: Айылдык кеңештин жооптуу катчысы айыл өкмөтүнүн башчысына баш ийеби? Айылдык кеңештин жооптуу катчысы иш убактысын эсепке алуу табелин берген (тапшырган) учурда айыл өкмөтүнүн башчысы эмгек акысын төлөбөй коюуга укугу барбы?

ЖООП: Айыл өкмөтүнүн башчысы айылдык кеңештин жооптуу катчысына эмгек акысын төлөөдөн баш тартууга укугу жок. Айылдык кеңеш жана айыл өкмөтү жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары болуп саналат, бирок “Жергиликтүү мамлекеттик администрация жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары жөнүндө” КР Мыйзамына ылайык, алар эки өзүнчө юридикалык орган болуп эсептелет.

Айылдык кеңештин жооптуу катчысы кызматка өзгөчө тартипте (конкурстук тандоодон өтпөстөн), квалификациялык талаптарга шайкеш келген учурда айылдык кеңештин төрагасынын буйругу менен дайындалат. Жумуш убактысын эсепке алуу табелин жооптуу катчы өзү толтурат, андан соң табелге айылдык кеңештин төрагасы жана айыл өкмөтүнүн бухгалтери кол коюшат.

ЖЕР ТУУРАЛУУ

СУРОО: Азыркы учурда Кыргыз Республикасынын жарандары жер үлүшүн ала алабы?

ЖООП: Жок, ала алышпайт. Кыргыз Республикасынын жарандарына жер үлүшү Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 1994-жылдын 22-августундагы  №632 Токтомунун негизинде берилген. Андан кийин КР Жогорку Кеңешинин 2009-жылдын 5-февралындагы № 940-IV2008 Токтому жана Кыргыз Республикасынын Мыйзамы 2008-жылдын 21-октябрындагы №589 “Кыргыз Республикасынын жарандарына жер үлүштөрүн берүү жөнүндө” Кыргыз Республикасынын Мыйзамы менен жер үлүштөрүн берүү токтотулган.

СУРОО: Жарандар (субъекттер) үчүн жер мунапысынын колдонуу мөөнөтү качан бүтөт?

ЖООП: Жарандар (субъекттер) үчүн мунапыс берүү мөөнөтү жер мунапысы боюнча комиссияга арыз берген учурдан тартып башталат жана жер участогуна укук жергиликтүү каттоо органында катталып, жер участогуна жеке менчик укугу жөнүндө мамлекеттик актыны алгандан кийин бүтөт.

Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинетине караштуу Жер ресурстары, кадастр, геодезия жана картография боюнча мамлекеттик агенттик (Мамкаттоо) калктуу конуштарда жерлерди документсиз бекитип берүүдө жерге жайгаштыруу боюнча мамлекеттик ишкананын (Кыргызгипрозем) жердин категориясы жөнүндө корутундусун талап кылууга укугу барбы?

Эгерде сөз калктуу конуштун расмий чек араларындагы жер участогу жөнүндө болуп жатса, мындай корутундуну талап кылууга негиз жок. 2022-жылдын 1-апрелиндеги №21 “Жер-укуктук мамилелерди жөнгө салуу жөнүндө” Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын 8-беренесинин негизинде, калктуу конуштардагы жеке турак үйдүн курулушу үчүн жер участогуна укук белгилөөчү документтери жок жер участоктору боюнча жергиликтүү өз алдынча башкаруунун аткаруучу органы (айыл өкмөтү, мэрия) жер участогун бекитүү жөнүндө чечим кабыл алат. Андан соң чечим райондук мамлекеттик кадастр мекемесинде катталат жана укукту күбөлөндүрүүчү документ берилет. Бирок, эгерде кеп калктуу конуштун расмий чек араларынын тышындагы жер жөнүндө болуп жатса, Мамкаттоодо жерлердин категориясы боюнча суроолор пайда болушу мүмкүн жана мындай корутунду керек болот.

СУРОО: Өздөштүрүүгө берилген жер участоктору мөөнөтүнөн мурда алынып, жеке менчикке өткөрүлүп берилиши мүмкүнбү?

ЖООП: Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2008-жылдын 17-июнундагы №306 “Асылдуулугу төмөн айыл чарба жерлерин өздөштүрүүгө жана айыл чарба өндүрүшүн жүргүзүүгө берүүнүн тартиби жөнүндө жобону бекитүү тууралуу” Токтомунун негизинде  өздөштүрүүгө берилген жерлер өздөштүрүү мөөнөтү аяктагандан кийин жергиликтүү мамлекеттик администрация дайындаган комиссия тарабынан кабыл алынат. Өздөштүрүлгөн жерлерди өткөрүп берүү-кабыл алуу актысы жергиликтүү өз алдынча башкаруу органында жана/же мамлекеттик администрацияда каралат, алар кароонун жыйынтыгы боюнча тиешелүү чечим чыгарышат. Ал эми жерди өздөштүрүү мөөнөтү аяктаганга чейин жерди алып коюуга жана жеке менчикке берүүгө болбойт.

САТЫП АЛУУЛАР ТУУРАЛУУ

СУРОО: Ишке ашырылган сатып алууга кандай суммада кошумча келишим түзүүгө болот жана жаңы келишимге кол коюш керекпи?

ЖООП: “Мамлекеттик сатып алуулар жөнүндө” Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын 17-беренесинин 3-пунктуна, 1- жана 2-пункттарына ылайык, баасын жана техникалык өзгөчө мүнөздөмөлөрүн сактоо менен, учурдагы контрактыга кошумча макулдашууга кол коюу жолу менен жүргүзүлгөн сатып алуунун негизинде ошол эле берүүчү менен мурда түзүлгөн контракттын наркынын 10 пайызынан ашпаган товарларды кошумча сатып алууга жол берилет, бул колдонуудагы контрактыга кошумча макулдашууга кол коюу жолу менен жүзөгө ашырылат.

Сатып алуучу уюм (агент) эгерде контрактты аткаруунун жүрүшүндө бул товарларга рыноктогу баа төмөндөсө, берүүчү менен макулдашуу боюнча бааларды төмөндөтүү мүмкүнчүлүгү менен кошумча келишим түзүүгө укуктуу. Эгерде жумуштарды аткаруунун жүрүшүндө ведомостто көрсөтүлгөн жумуштардын түрлөрүн көбөйтүү зарылдыгы келип чыкса же жумуштарды аткаруунун жүрүшүндө сатып алуучу уюм тарабынан иштин көлөмүн ведомость түзүүдө аныктоого мүмкүн болбогон кошумча жумуштар пайда болсо, түзүлгөн контракттын наркынын 10 пайызынан ашпаган кошумча курулуш иштерин же кызмат көрсөтүүлөрдү жүзөгө ашырууда жана ошол эле берүүчүнү тартуу колдонуудагы сатып алуулар жөнүндө контрактка кошумча макулдашууга кол коюу жолу менен мурда аткарылган жумуштардын же кызмат көрсөтүүлөрдүн сапатына карата үнөмдүүлүктү жана натыйжалардын шайкештигин камсыз кылууга болот.

СУРОО: Сатып алуунун жеңүүчүсү деп табылган берүүчү канча күндүн ичинде келишим түзүшү керек жана эгерде берүүчү ошол мөөнөттө келишимге кол койбосо, кандай чараларды көрсө болот?

ЖООП: “Мамлекеттик сатып алуулар жөнүндө” КР Мыйзамынын 29-беренесинин 2-пунктуна ылайык, сатып алуучу уюм (агент) жүргүзүлгөн тандоо жөнүндө маалымат веб-порталда жарыяланган күндөн тартып, эгерде Мыйзамдын 4-главасына ылайык сатып алуулардын жол-жоболору токтотулбаганда гана 3 жумуш күндөн эрте эмес жана 8 жумуш күндөн кечиктирбестен, жеңип алган берүүчү менен контрактка кол коёт.

Жеңүүчү баш тартса же кабарламаны алганын тастыктабаса, сатып алуучу уюм (агент) Мыйзамдын 27-беренесинин 1-бөлүгүнүн 16-пунктуна ылайык рейтинг боюнча кийинки орунду ээлеген берүүчү менен контракт түзө алат. Ошол эле маалда “Мамлекеттик сатып алуулар жөнүндө” Мыйзамдын 22-беренесинин 6-пунктуна ылайык, эгерде кепилдикти камсыз кылуу декларация түрүндө берилсе, берүүчүнүн сунушунун кепилдигин камсыз кылуу кармалып калат, ал эми келишимге кол коюудан баш тарткан берүүчүнү ишенимсиз берүүчүлөрдүн базасына киргизүү демилгеленет.

МУНИЦИПАЛДЫК ИШКАНАЛАР ТУУРАЛУУ

СУРОО: Муниципалдык ишкананын бухгалтердик эсебинде кандай эсептер планы колдонулат?

ЖООП: Бухгалтердик эсепти уюштурууда муниципалдык ишкана Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2010-жылдын 7-октябрындагы №231 Токтому менен бекитилген Ишкердик субъекттеринин, коммерциялык эмес уюмдардын (бюджеттик мекемелерди албаганда) бухгалтердик эсебиндеги документтердин жүгүртүлүшү жөнүндө жобону жетекчиликке алууга милдеттүү. Аталган Жобо Ишкердик субъекттердин, коммерциялык эмес уюмдардын (бюджеттик мекемелерди албаганда) финансылык-чарбалык ишинин бухгалтердик эсебинин эсептик планын белгилеген.

СУРОО: Муниципалдык ишкананын сатып алуулар боюнча адиси мамлекеттик үлгүдөгү шайкештик сертификатына ээ болууга милдеттүүбү?

ЖООП: Колдонуудагы мыйзамга ылайык, муниципал-дык ишкананын сатып алуулар боюнча адисинин сертификаты бар болушу талап кылынбайт.

СУРОО: Муниципалдык ишканаларда сатып алууну уюштуруунун тартиби кайсы ченемдик укуктук акт менен жөнгө салынат?

ЖООП: Муниципалдык ишканалардын муктаждыктарын камсыз кылуу үчүн товарларды, жумуштарды, кызмат көрсөтүүлөрдү жана консультациялык кызмат көрсөтүүлөрдү сатып алуу чөйрөсүндөгү Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына жасалган сереп Кыргыз Республикасынын Конституциясынын, Кыргыз Республикасынын Граждандык кодексинин, Кыргыз Республикасынын Бюджеттик кодексинин, “Мамлекеттик сатып алуулар жөнүндө” Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын жоболоруна, 2022-жылдын 10-июнундагы №301 Мамлекеттик жана муниципалдык ишканалар, уставдык капиталдагы катышуу үлүшүнүн 50 жана андан ашык пайызы мамлекетке таандык болгон чарбакер коомдор, анын ичинде алардын туунду чарбалык коомдору тарабынан сатып алууларды уюштуруунун жана ишке ашыруунун типтүү тартибине (Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинетинин 2024-жылдын 30-апрелиндеги №216 токтомунун редакциясына ылайык) жана муниципалдык муктаждыктарды камсыз кылуу үчүн товарларды, жумуштарды, кызмат көрсөтүүлөрдү жана консультациялык кызмат көрсөтүүлөрдү сатып алуу чөйрөсүндө сатып алууларды пландаштырууга, берүүчүлөрдү аныктоого, келишимдерди түзүүгө жана аткарууга, мыйзамдардын жана башка ченемдик укуктук актылардын сакталышына мониторинг жүргүзүүгө жана көзөмөлдөөгө байланышкан мамилелерди жөнгө салуучу мыйзам алдындагы актыларга негизделет.

Муниципалдык ишканалардын “Мамлекеттик сатып алуулар жөнүндө” Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын колдонуусунан чыгарылышы мындан ары алар үчүн конкурстардын (тендерлердин) бирдиктүү системасы болбойт дегенди билдирбейт. Эми муниципалдык ишканалар сатып алууларды өздөрүнүн ички документтерине ылайык уюштурушат жана жүзөгө ашырышат, аларды жергиликтүү өз алдынча башкаруунун аткаруу органы менен макулдашуу боюнча муниципалдык ишкананын аткаруу органынын жетекчиси бекитүүгө тийиш. Типтүү тартиптин 4-пунктуна ылайык, ушул Тартип менен жөнгө салынбаган сатып алууларды уюштуруу жана ишке ашыруу маселелери заказчынын ички документтерине жана ыйгарым укуктуу орган тарабынан иштелип чыккан стандарттуу конкурстук документтерге ылайык жөнгө салынат.

Муниципалдык ишкана өзүнүн сатып алуу эрежелерин Типтүү тартиптин негизинде ички документ менен бекитиши керектигин баса белгилей кетүү керек. Ошол эле маалда муниципалдык ишкананын ички документи колдонуудагы Типтүү тартиптин талаптарына шайкеш келүүгө тийиш. Уюштуруучу менен макулдашуу боюнча муниципалдык ишканалар кабыл алган сатып алууларды жүргүзүүнүн ички эрежелери ачык жайгаштырылып, муниципалдык ишкана ушул эрежелерди сактаганы маанилүү.

• 
• 
• 
• 
• 
• 
•