Түрдүү ракурстардан көрүнүштү көңүл салып изилдөө өлкөнүн андан кийинки өнүгүүсү жана коом үчүн коррупциянын кесепеттеринин тереңдигин жана терс таасирин түшүнүүгө болот. Анткен менен эксперттер кезектеги мониторингден кийин жасаган тыянактар кээде талаштуу да болуп калат.Айталы, Башкы прокуратура эң коррупциялашкан структуралардын рейтингин түзүп, бул кара тизменин баш сабына жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарын койгон. Муну сандык көрсөткүчтөрдөн улам – мыйзам бузуулардын суммасы боюнча жасаган. Натыйжада Салык жана Бажы кызматтары, соттор, атүгүл МАИ да ЖӨБдөн кийинки тепкичтерге жайгашкан.Албетте мындай тыянакка бары эле макул боло берген жок, изилдөөчүлөргө биринчи кезекте муниципалитеттер тарабынан көптөгөн суроолор пайда болду. Айыл өкмөтүндө да коррупциялык фактылар жана көрүнүштөр орун алганын эч ким жокко чыгарбайт. Бирок ал жакта иштегендер атайын эмес, билимдин, маалыматтын жетишсиздигинен же укуктук сабатсыздыктан улам мыйзамды бузган учурлар көп кездешет. Ушул себептерден улам терс кесепеттерге алып келчү иштерди болтурбоо максатында, ошондой эле коррупция менен күрөштө ЖӨБ менен көзөмөл органдарынын биргелешип аракеттенүүсү үчүн Өнүктүрүү саясат институту өз ара пайдалуу байланыштар үчүн аянтча түзүү демилгеси менен чыкты. Июнь айында ЭҮЖӨБОЖ Долбоорунун кызматкерлери Жалал-Абад облусунун аймактарында “ЖӨБ органдарынын ишмердигиндеги мыйзамдарды бузууну болтурбоо” темасына бир катар окутуучу семинарларды өткөрүштү.

Билимге толгон үч күн 16-июнда Сузактагы мейманканалардын бириндеги жыйындар залында семинардын 50гө жакын катышуучусу чогулду. Алар – райондогу 13 айылдык аймактын өкүлдөрү, арасында жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын башчылары, депутаттар бар. Алардын баары прокуратура кызматкерлери жана Эсептөө палатасынын инспекторлору менен жолугушууга келишти.Семинарды ЭҮЖӨБОЖ Долбоорунун улуттук программалар боюнча менеджери Асылбек ЧЕКИРОВ ачып, катышуучуларды Өнүктүрүү саясат институтунун ишмердиги, долбоордун милдеттери менен тааныштырып, ушул иш-чараны өткөрүүгө түрткү болгон себептер тууралуу айтып берди.Сузак районунун прокурору Талантбек АКЫШЕВдин маалыматы да өзгөчө пайдалуу болду.Ал өз баяндамасын прокуратура органдарынын ишинин системасына, ЖӨБ органдары кайсы мыйзамдарды көп бузарына, коррупциялык жана башка кылмыштарды алдын алуу жана аларды болтурбоонун ыкмаларына арнады. АКЫШЕВдин айтымында, адатта жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары көп кетирген мыйзам бузуулар Эмгек кодексин жана ченемдик укуктук акттар тууралуу мыйзамдарды, муниципалдык менчикти башкаруу чөйрөсүндөгү мыйзамдарды, жер маселелери, жарандардын кайрылууларын кароо жөнүндө мыйзамдарды ж.б. сактабоого байланыштуу болот.Күтүлгөндөй эле прокурорго суроолор көп болду. Алар жергиликтүү жамааттын турмуш тиричилигинин түрдүү чөйрөлөрүнө жана тармактарына тийиштүү болду. Бирок алар көбүнчө жергиликтүү кеңештердин ишмердигине, ролуна жана ыйгарым укуктарына байланыштуу болду. Залдагы адамдар прокурордун өзүнөн төмөнкү суроолорго жооп алууга умтулушту: Айылдык кеңештин төрагасы кызматтык жак болуп эсептелеби? Жергиликтүү депутаттар кеңештин мурдагы курамы кабыл алган токтомдорду өз алдынча жокко чыгара алабы?Туруктуу бюджеттик комиссиянын атынан депутаттар айыл өкмөтүнүн бухгалтердик ишмердигин текшерүүгө укуктуубу?Талантбек АКЫШЕВге баа бериш керек, суроолорго так,түшүнүктүү жана сылык жооп берип турду. Анткени андан ар кандай себептер менен жогору жакка даттангандан жадабаган, көп учурда ЖӨБ органдарынын ишине тоскоол болгон жаны тынбаган арызчыларга кандай мамиле жасаарын уккусу келгендер да болду. Себеби эрежеге ылайык, эмгекчилдердин катына реакция – бул текшерүүлөр эмеспи. Балким кимдир бирөөгө бул суроо күлкүлүү угулушу мүмкүн, бирок кээ бир адамдар прокурордон эч күлкүсү жок эле өзгөчө арызчыларды “кара тизмеге” киргизсе болобу деп кызыгышты.Текшерүүлөрдүн өзү жана текшерүүчүлөр тууралуу суроолор да көп болду. Эч кимге жашыруун эмес, эгерде объект бир ревизордун көңүлүнө түшүп калса, анда анын артынан башка кызматтардагы жана ведомстволордогу кесиптештери да сөзсүз келет.

• Көп жыл мурда кабыл алынган жана мыйзамдык күчүнө кирген айылдык кеңештин мыйзамсыз чечими үчүн ким жооптуу болот? Төрагабы же депутаттардын баарыбы? Адатта мындай кырдаалда прокуратуранын кызматкерлери мыйзамсыз токтомго кол койгон үчүн кеңештин төрагасын жоопко тартууга умтулушат, - деп кызыкты Кыз-Көл айылдык кеңешинин төрагасы КАЛИМБЕТОВ.Көп эле кездешкен мындай кырдаалды ЭҮЖӨБОЖ Долбоорунун укуктук маселелер боюнча адиси Бектур ОРОЗБАЕВ чечмелеп берди. Анын айтымында, КР мыйзамдарына ылайык,жергиликтүү кеңеш шайлануучу коллегиялык орган болуп эсептелет, анын токтом түрүндө таризделген бардык чечимдери добуш берүү жолу менен кабыл алынат. Тиги же бул маселе боюнча депутаттардын жалпы санынан көпчүлүгү колдоп добуш берсе, айылдык кеңештин чечими кабыл алынды деп эсептелет.
• Мыйзамсыз чечим кабыл алган учурда төрага коллегиялык түрдө кабыл алынган чечим мыйзамдарга каршы келсе да, ал үчүн жеке өзү жооптуу болбош керек. Мындай учурда айылдык кеңеш прокуратура органдарынын каршылыгы боюнча,соттун чечими боюнча же өз алдынча кабыл алынган чечимди жокко чыгарып, же ага өзгөртүүлөрдү киргизүү жолу менен мыйзамдарга шайкеш келтириш керек. Төрага “каршы” добуш бере алат, бирок эгерде көпчүлүк депутаттар “макул” деп добуш беришсе, анда ал кабыл алынган чечимге кол коюуга жана аны ишке ашыруу боюнча чара көрүүгө милдеттүү. Бул токтомдун кесепетинен зыян келтирилсе, айылдык кеңеш жалпысынан өз алдынча юридикалык жак катары жооп бериш керек.